Proje Özeti

Mezar yerinin belirlenmesi açısından mezarın baş ve ayak kısımlarına dikilen mezar taşları, zamanla işlevsel amaçlarının ötesine geçmiş; medeniyetlere ve bulundukları coğrafyaya göre farklılaşarak pek çok açıdan önem arz eden sanat eserlerine dönüşmüştür. Anadolu coğrafyası, özellikle Türklerin bölgeye yerleşmesinden sonraki süreçte mezar taşları noktasında artarak devam eden zengin bir birikime sahip olmuştur.

Mezar taşları, üzerinde bulunan edebi metinler açısından dönemin edebi anlayışını vermesinin yanı sıra, ölen kişilerin kimlik ve soy bağları, meslekleri, ölüm sebepleri, sosyal statüleri gibi bilgilere ulaşılması açısından da toplumsal yapıya ışık tutan somut bilgiler içermektedir. Dönemin egemen zevk ve beğenisi ile sanatsal yönelimlerini veren, üzerinde bulunan sembolik unsurlar ile ikonografik değerlendirmeler yaptıran, varsa yapan sanatçıların bilgisine ulaşılabilen mezar taşları üzerine çalışmak, Sanat Tarihi disiplini açısından da son derece önemlidir.

Anadolu’nun neredeyse bütün yerleşim yerlerinde eşsiz bir nicelikle karşımıza çıkan mezar taşları, Trabzon ilinde de oldukça fazla sayıdadır.  Günümüz sınırları kapsamında Trabzon’un Ortahisar hariç diğer ilçelerindeki (Araklı, Arsin, Akçaabat, Beşikdüzü, Çarşıbaşı, Çaykara, Dernekpazarı, Düzköy, Hayrat, Köprübaşı, Maçka, Of, Sürmene, Şalpazarı, Vakfıkebir, Tonya ve Yomra) hazire, mezarlıklar, varsa türbe ve şehitlikler ile aile kabristanlarında bulunan fakat varlığı bile bilinmeyen mezar taşlarını tanıtmak, 11. Kalkınma Planı kapsamında envanterleyip kayıt ve tescil altına aldırabilmek, varlıklarını belgeleyerek sürdürülebilirliğine katkı sağlamak ve Türk sanatı içindeki yerini belirlemek için “Trabzon İlçelerinde Bulunan Osmanlı ve Erken Cumhuriyet Dönemi Mezar Taşları” adlı bu proje yürütülmektedir. Mezar taşlarının form ve başlıklarının belirlenmesi, üzerinde bulunan Osmanlıca metinlerin günümüz harflerine aktarılması, sanatsal unsur ve ögelerin irdelenerek dönemi içerisinde değerlendirilmesi Sanat Tarihi disiplini açısından önem arz eden alan araştırmalarına katkı sağlamanın yanı sıra proje ekibinin de bu konuda uzmanlaşmasına destek olmaktadır.

"Sanat Tarihi", “Tarih”, ve “Harita Mühendisliği” gibi farklı disiplinleri bir araya getiren ve TÜBİTAK tarafından desteklenen bu projenin tamamlanmasıyla, Trabzon ilçelerinde bulunan bütün mezar taşları kayıt altına alınmış olacaktır. Sahada elde edilen bu veriler, Karadeniz Teknik Üniversitesi’nin ev sahipliğinde düzenlenmesi planlanan sempozyum ve uluslararası yayınevleri aracılığıyla bilimsel yayınlara dönüştürülerek alanyazına katkı sağlanacaktır. Veriler, aynı zamanda kurulan bu web sitesi aracılığı ile toplumun istifadesine sunulacaktır. 

01 Ekim 2025