Dünya nüfusu içerisinde yaşlı nüfusunun arttığı günümüzde orta ve ileri yaşta görülme sıklığı yüksek olan Parkinson hastalığının farkındalık günü 11 Nisan olarak belirlenmiştir. Bu özel durum için, 11 Nisan tarihinin seçilme nedeni hastalığı ilk kez 1817 yılında tanımlayan İngiliz hekimi ve bilim adamı James Parkinson’nun doğum günü olması. KTÜ Farabi Hastanesi Nöroloji Uzmanı Doç. Dr. Vildan Altunayoğlu ÇAKMAK Parkinson hastalığı ile ilgili önemli bilgiler paylaştı.

Parkinson Hastalığının Belirtileri nelerdir?

Geçen yüz yıllar içinde, hareketlerde yavaşlama ve istirahathalinde titreme bulgularının Parkinson hastalığının temel iki klinik bulguları olduğu gerçeği değişmediği gibi bu temel bulgular ile ilişkili yeni birçok gerçek ortaya çıkmıştır. Artık biliniyor ki Parkinson hastalığı dopamin adlı bir proteini üreten sinirlerin hasar görmesi, azalması ve sonunda kaybolması nedeniyle gelişir. Dopamin, beyinde sinirler arasında haberleşmeyi sağlayan protein olup, hareket üzerine düzenleyici etkisi vardır. Bu nedenle dopamin eksikliğinde hareket zorlaşır ve istemsiz gereksiz olan hareketlerin engellenmesi güçleşir. Hastalar bu durumu hareketlerde yavaşlama, etkilenen uzuvlarını kullanmada zorluk ve istirahat halinde olan titreme ile yaşarlar. Dopaminin beyinde hareket dışında duygudurum, motivasyon, uyanıklık ve ağrı üzerine de etkisi olması nedeniyle dopamin yetersiz olduğunda hastalarda, depresyona yatkınlık, gerginlik, uykusuzluk ya da aşırı uyku, nedeni tespit edilemeyen ağrılı durumlar gibi hareketle ilgili olmayan bulgular da görülebilir. 

Ne kadar yaygın?

Parkinson hastalığı yaklaşık 10% oranında ailevi olup genetik geçiş gösterir.  65 yaş üzerinde 1% sıklığında görülür. Yaş ilerledikçe Parkinson hastalığının sıklığı artar. 40 yaşının altında nadir görülür ve bu yaş grubundaki olguların çoğu ailevi özellik gösterir. Herkes Parkinson hastası olabilir fakat erkeklerde kadınlara göre, böcek ilaçları gibi kimyevi maruziyeti olanlarda olmayanlara göre ve kafa yaralanması olan kişilerde olmayanlara göre daha sık görülür. İlerleyici bir hastalıktır. İleri yaşta önemli bir sakatlık nedenidir. Hastalığın şiddeti kişiden kişiye değişmekle birlikte bazı ailevi olgularda ve bazı özel genetik bozukluklarında daha ağır seyretmektedir. Hastalığı önlemek için yapabileceklerimiz sınırlı olmakla birlikte düzenli olarak orta-ağır egzersiz yapanlarda, Akdeniz tipi beslenme yani zeytinyağı sebze ağırlıklı diyet alışkanlığı olanlar ile çay, kahve tüketenlerde daha az görülür.

Tedavisi Nedir?

Parkinson hastalığının tedavisi, eksik olan molekül olan dopaminin yerine konma tedavisi şeklinde yapılır. Yani üretilemeyen dopamin dışarıdan sağlanır. Dopamin ağızdan alındığında beyne geçemediğinden Levodopa olarak adlandırılan öncü molekül tedavide kullanılır. 1960’larda ilaç olarak kullanılmaya başlandığı zamandan günümüze kadar Levodopa’dan daha etkili bir Parkinson ilacı bulunamadı. Gün içinde sık aralıklarla alınması ve yan etki olarak yıllar içinde sallanma kıvrılma kasılma şeklinde istemsiz hareketlere neden olması Levodopa tedavisinin en önemli sorunlar. Bunları gidermek için 1970’li yıllarda dopamin benzeri moleküller geliştirilmiş ve tedavide kullanılmaya başlanılmış ve son 20 yıl içinde de eklenen uzun etkili ilaçlar ile kullanımları yaygınlaştı. İlerleyici bir hastalık olan Parkinson hastalığında ağızdan ilaç alımı ile olan tedavi yetersiz kaldığında veya yan etki geliştiğinde, tedavi cihaz destekli tedaviler ile desteklenebilmekte. 

Hastalığın seyrini değiştirebilecek, ilerleyen hasarı durdurabilecek tedaviler Parkinson Hastalığı için henüz mümkün değil.  Fakatbirçok ülkede sinir bilimi ile ilgili birçok araştırma merkezinde,Parkinson hastalığına neden olan mekanizmaları tespit etmek ve bu mekanizmaları düzeltebilecek ilaçları geliştirmek üzere çok ciddi, yüksek kalitede çalışmalar yürütülmekte ve adım adım elde edilen veriler gelecekle ilgili umutlarımızı artırmakta.

Aile Çevresi ve Arkadaş Desteği Önemli

200 yıl önce tanımlanan, belirtileri ancak 80 yıldır tedavi edilebilen Parkinson hastalığının toplum içinde bilinirliğini artırmanın hastalık endişelerimizi azaltacağına inanıyorum. Hekim, aile yakını, arkadaş olarak her birimizin Parkinson hastalarımıza vereceği maddi manevi desteğin ve hastalarımızın Parkinson hastalığı ile ilgili yürütülen çalışmalara vereceği katkının ise değeri ölçülemez.