21 Eylül Dünya Alzheimer günü nedeniyle KTÜ Farabi Hastanesi Nöroloji Bölümü’nden Doç. Dr. Vildan Altunayoğlu Çakmak hastalık hakkında önemli bilgiler verdi.

Alzheimer Hastalığı Bunamanın En Sık Nedenidir
Alzheimer hastalığı ilerleyen yaşla birlikte görülen bunamanın en sık nedenidir. Hastalık nedeniyle beyinde sinirler hasarlanıp ölüyor ve beyin küçülüyor. Yakın zaman içinde yaşanılan olaylar ve öğrenilen bilgilerin hafızaya kaydedilememesi en temel bozukluk olarak karşımıza çıkıyor. Bu hastalık unutkanlık ile başlar ve unutkanlık hep ön planda olan şikâyet olur. Aslında Alzheimer hastalığı sadece unutkanlıktan ibaret bir hastalık değil. Sıklıkla dil bozukluğu da görüyoruz. Konuşurken nerede kaldığını bilememe, söylenecek kelimeyi bulamama ve anlatılan bir şeyi başkasına aktarmada güçlük en sık gördüğümüz dil bozuklukları. Hastalık ilerledikçe hastalar konuşmaya daha az katılırlar ve genelde kendilerini ifade edemezler.

Alzheimer Görme Algısını Bozabilir
Alzheimer hastalığı belirgin olarak görme ile ilgili fonksiyonları etkileyen bir hastalık değildir. Fakat görme algısını bozabilir. Hastalık evrelerinde görme alanı dışında kalan alanları görmede güçlük, benzer renk tonlarını ve şekilleri ayırt edememe ve derinlik algısında bozulma gibi görme ile ilgili sorunlar gelişebilir. Hastalığın ilerlemiş dönemlerinde hasta, yüzleri mekanları hatta kendi evini tanıyamayabilir.

İşitmeye Engel Olan Bir Hastalık Değildir
İşitmede azalma ilerleyen yaş ile birlikte sık rastladığımız bir şikayettir. Alzheimer hastalığı işitmeye engel olan bir hastalık olmamakla birlikte işitme azlığının olması Alzheimer hastalığı için risk oluşturabilir ve semptomların kötüleşmesine neden olabilir.

Alzheimer Hastalarımızda Psikolojik Sorunlar Sıktır
Alzheimer hastalarımızın çoğunda psikolojik sorunlar bulunmakta. Depresyon sık görülmekte. Böyle durumlarda hastalarımızın sevinç ve hüzün gibi duygulanımları azalabiliyor, yaşananlar karşısında etkisizleşebiliyorlar. Bir işe başlamada isteksizlik, çabuk vazgeçme olabiliyor. Kimi hastamız depresyon bulguları yanı sıra ya da tek başına endişe, panik halinden yakınabilir. Hastalıkları ile ilgili ya da hastalıktan bağımsız gelecek için kaygıları artabilir. İlerleyen hastalık sürecinde bir kısım hastamızda aşırı öfkelenme, bağırma, hatta şiddette baş vurma, küfürlü konuşma gibi aslında gerçek kişilik özelliklerinden farklı davranışlar da görebiliriz.

Uyku Bozukluklarını Sık Gözlemliyoruz
Uyku bozukluklarını Alzheimer hastalarımızın erken evresinden geç evresine kadar artan sıklıkta gözlemliyoruz. Uykuya dalmada güçlük, sık uyanma ve sabah olmadan uyanıp uyuyamamayı erken dönemde görürken, gündüz aşırı uyuma, gece uyanık kalma, ya da birkaç gün boyunca sadece birkaç saat uyuyup ardında gelen bir iki günde ise sürekli uyuma şeklinde uyku düzeninde bozulmayı ileri evre hastalarımızda rastlıyoruz.
Motor (hareket etme) becerilerde bozulma orta ve ileri evre Alzheimer hastalarımızda görülebilen diğer bir fonksiyon bozukluğudur. İlk önce karmaşık aletleri (araba, bilgisayar cep telefonu, tamir aletleri, vs.) kullanamama şeklinde başlar zaman içinde daha basit cihazları (tıraş makinası, televizyon kumandası, makas, tığ, tarak, bıçak, kaşık vs) kullanmada zorlanma olur. Buna bağlı olarak orta evre Alzheimer hastamız günlük aktivitelerde yardım alma ihtiyacı duyarken ileri evrede yardım olmadan ihtiyaçlarını karşılayamaz duruma gelir.

Alzheimer İlerleyen Bir Hastalık
Alzheimer hastalığı ilerleyen bir hastalıktır. İlerleme süreci mevcut ek hastalıklarının (hipertansiyon, diyabetus mellitus, kalp damar hastalıkları, geçirilmiş inme gibi) varlığı, hastalık öncesi mevcut zihinsel ve fonksiyonel durumun iyiliği, araya giren sağlık sorunlarının olup olmamasına bağlı olarak kişisel farklılık göstermekte. Birçok hasta için tanıdan sonra 8-10 yıl içinde günlük yaşamda başkalarına bağımlı hale gelme durumu oluşur.

Yeni İlaçlar Umut Vadediyor
Tanımlanmış olduğu yüzyılı aşkın süre içinde Alzheimer hastalığı için tedavi seçenekleri sadece şikayetleri hafifletmeye yönelikti. Hastalığın gelişmesini ya da ilerlemesini engelleyen bir tedavi yokken 2 yıl önce Alzheimer hastalığına neden olduğu bilinen amiloid maddesini beyinden temizleyen birkaç ilaç keşfedildi. Devam eden çalışmalarda bu ilaçların hastalığın seyrini değiştirebileceğine dair kanıtlar bulunmaktadır. Bu ilaçlar halen bütün sağlık otoriteleri tarafından onay almamış olsa da gelecek için umut vaat eden sürece girmiş olduğumuzu düşünüyorum.
Hastalığın seyri değiştirmek mümkün olana kadar tamam çaresiz değiliz. Yapılan çalışmalarda düzenli olarak 30 dakika orta tempolu egzersiz yapan kişilerde Alzheimer hastalığının daha az sıklıkla geliştiğini ya da daha hafif seyrettiğini göstermektedir. Ayrıca iyi kaliteli uykunun zihinsel aktiviteleri iyileştirdiği de gösterilmiştir. Sağlıklı beslenme özellikle sebzeden ve tahıldan zengin, zeytinyağı ve balıketi içeren diyet ile beslenmenin de Alzheimer gelişme riskini azalttığı ileri sürülmektedir.